Trong cuộc vệ quốc đánh đuổi đế quốc Mỹ, truyền thống anh hùng không chỉ được lớp con em Diễn Châu lên đường trực tiếp chiến đấu ngoài chiến trường phát huy mà ngay cả những người ở tại quê hương cũng phấn đấu làm nên những chiến công sáng ngời. Họ là những chàng trai, cô gái mới mười tám, đôi mươi đã xung phong vào lực lượng dân quân tự vệ vừa sản xuất, vừa chiến đấu bảo vệ vùng trời, vùng biển quê hương.

Mở đầu là sự kiện các cụ phụ lão Diễn Hùng đã làm nên kỳ tích vào ngày 15/3/1965, đã bắn rơi một máy bay phản lực của Mỹ bởi những loạt đạn súng trường. Sự kiện này đã góp phần đập tan uy thế của không lực Hoa Kỳ, khẳng định rằng máy bay Mỹ dù tối tân đến mấy cũng có thể bắn hạ, bằng súng bộ binh. Điều ấy đã làm chấn động dư luận thế giới, đem đến niềm vui và sự tin tưởng cho bè bạn khắp năm châu, đồng thời mở ra phong trào bắn hạ máy bay địch bằng súng bộ binh của lực lượng dân quân, du kích trên toàn miền Bắc. Noi gương và học tập dân quân xã Diễn Hùng, hàng loạt địa phương khác trong tỉnh, dân quân đã hạ máy bay Mỹ bằng súng bộ binh...

Dân quân Ngô Sỹ Ái, xã Diễn Kỷ làm giá súng để đồng chí Ngô Gườm bắn rơi máy bay địch ngay trên cầu Diễn Thủy

Tiêu biểu như dân quân Ngô Sỹ Ái, xã Diễn Kỷ làm giá súng để đồng chí Ngô Gườm bắn rơi máy bay địch ngay trên cầu Diễn Thủy.  “Đến Cầu Bùng thì xuất hiện 2 máy bay dưới biển lên, tui mới nói không lẽ dừ mà ta mang súng chạy. Thì tui làm giá súng thì đồng chí Gườm chứ lên đạn mà bắn . Thì tôi bước chân xuống lao người để đồng chí Gườm có đà đàng sau dễ làm. Bổ nhào rồi là đồng chí Gườm lên một lúc 3 viên, 2 lần 6 viên thì bắn trúng tầm trước, bắn xong nghỉ hồi nhưng máy bay kia không giám nhào nữa đi luôn còn chiếc trước theo sông đi thẳng lên Đà Sơn Đô Lương rứa là trên tê họ họ bắt”.

Đại đội C215 gồm 60 dân quân phòng không vùng phía bắc gồm các xã Diễn Yên, Diễn Trường, Diễn Hoàng, Diễn Đoài, Diễn Hùng được thành lập vào ngày 5/8/1964 do đồng chí Lê Văn Hân làm đại đội trưởng có nhiệm vụ chiến đấu chống trả lại máy bay Mỹ ném bom làng mạc, tàn sát nhân dân, bảo vệ an toàn cho được ga Yên Lý, Cầu, các kho trung chuyển quân, lương, vũ khí tập kết khá nhiều ở đây. Những thanh niên mới 17,18 tuổi mà đa phần là nữ đã tạm gác lại chuyện học hành để vừa sản xuất, vừa chiến đấu. Đi đánh Mỹ với tinh thần “gạo đóng, tiền góp” nhưng vượt lên trên tất cả chỉ với khát vọng được cầm súng chiến đấu với kẻ thù ngay trên mảnh đất quê hương.

Các đồng chí dân quân của đại đội C215 thăm lại chiến trường xưa

Bà Lê Thị Huyên – xã Diễn Yên, Diễn Châu chia sẻ: “Khi máy bay bổ nhào từ trên xuống thì đạn cả mấy phái châu vộ một chỗ không phải riêng dân quân Diễn Yên. Bắn thì thấy máy bay bốc khói lao xuống dưới biển thì thấy cán bộ Huyện đội, rồi xã đội trưởng thông báo máy bay vừa bốc cháy là do đạn dân quân Diễn yên rơi nên các đồng chí tháo súng đạn để  đi bắt phi công”.

Trong những tấm gương chiến đấu anh dũng tuyệt vời phải kể tới Trung đội Thép gồm 36 chiến sỹ làm nhiệm vụ cảm tử phá bom từ trường trên sông Bùng và lạch Vạn. Với nhiệm vụ vô cùng nguy hiểm, xác định sẽ có mất mát hy sinh, nhiều đồng chí được làm lễ truy điệu trước khi thi hành nhiệm vụ nhưng tất cả đều sẵn sàng đảm nhận, cốt sao để những đoàn quân, những chuyến hàng vào Nam được an toàn. 200 quả bom từ trường đã được kích nổ là thành tích rạng rỡ của trung đội thép ngày đó.

Trung đội Thép gồm 36 chiến sỹ làm nhiệm vụ cảm tử phá bom từ trường trên sông Bùng và lạch Vạn

Ông Nguyễn Văn Thóng – Bí thư xã Đoàn Diễn Thành, Diễn Châu (thời kỳ 1965) nhớ lại: “Toàn bộ dân quân Diễn Thành từ đơn vị 12ly7, đơn vị tải thương, đơn vị cứu thương, đào bới, chữa cháy và các đơn vị hòa lực khác, biết sống bây giờ nhưng phút sau không còn nữa nhưng khi đi làm việc thì lấy tất cả lời ca tiếng hát để át suy nghĩ về cái đen của mình”.

Với 4 đại đội dân quân tự vệ phòng không và pháo cao xạ được bố trí tại các vùng trọng điểm, lực lượng dân quân tự vệ cùng với các lực lượng bộ đội đóng trên địa bàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ quê hương, đảm bảo huyết mạch giao thông chi viện cho chiến trường miền Nam. Lực lượng dân quân phòng không và pháo cao xạ đã bắn rơi 31 máy bay Mỹ, bắn chìm 2 tàu chiến, tiêu diệt 22 tên biệt kích, bắt sống 7 phi công Mỹ. Huyện Diễn Châu được bác Hồ viết thư khen ngợi và được Bác tặng huy hiệu của Người, được tặng cờ thi đua quyết thắng. Cùng với những chiến công vẻ vang thì sự mất mát cũng thật lớn lao. 57 chiến sỹ hy sinh tại trận địa, 183 đồng chí mang thương tật nặng nề suốt đời.

Tuổi trẻ là mùa xuân đẹp nhất của mỗi con người và tuổi trẻ của những chiến sỹ dân quân tự vệ thời chống Mỹ không chỉ đẹp mà còn vô cùng ý nghĩa, bởi tuổi thanh xuân của họ đã sống, chiến đấu hết mình cho đất nước “nở hoa độc lập. Họ mãi là ngọn lửa nhiệt tình, hun đúc, tiếp thêm nghị lực cho những đồng đội hôm nay viết tiếp truyền thống anh hùng của quê hương.

Mai Giang – Lê Đồng

Trung tâm VHTT&TT Diễn Châu